Mamlaka ya Ushuru ya Kenya (KRA) imeshinda kesi ya ushuru ya Kshs 9.3 bilioni dhidi ya Paleah Stores Limited katika hukumu iliyotolewa tarehe 22 Januari 2021 na Mahakama ya Rufaa ya Ushuru. Kiasi hicho kinajumuisha Kshs 1, 361, 746,295 kodi ya shirika na Kshs 7,891,387,842 katika kodi ya ongezeko la thamani ikijumuisha riba na adhabu. Kampuni ya Paleah Stores Limited ilikata rufaa kwa Mahakama mnamo Mei 2017 ikipinga tathmini na mahitaji ya ushuru na KRA kwa miaka ya mapato ya 2008 hadi 2014.

Kampuni ya Paleah Stores Limited ilikiri katika taarifa yake ya ukweli mbele ya Mahakama kwamba ilikuwa mhasiriwa wa ushauri mbaya wa kitaalamu na kusababisha hesabu zake na marejesho ya kodi kutoonyesha msimamo sahihi wa shughuli zake kwa miaka iliyotajwa. Hata hivyo ilipinga tathmini ya ushuru kwa misingi kwamba KRA haikuzingatia madai yake ya ushuru wa pembejeo, gharama za uendeshaji na kwamba hesabu ya ushuru haikuwa ya haki. Tathmini ya ushuru na matakwa yalitokana na uchunguzi na ukaguzi wa ushuru uliofanywa kwa Paleah Stores Limited na KRA kwa miaka ya mapato 2008 hadi 2014. Kulingana na rufaa ya Paleah Stores Limited, Mahakama iliandaa masuala matatu ya kuamuliwa.

Kwanza, sheria nchini Kenya ni kwamba tathmini za kodi zinatokana na kujitathmini. Mahakama iliona kuwa Paleah Stores Limited haikufuata majukumu yake ya kisheria ya kuweka kumbukumbu sahihi kwa madhumuni ya kukokotoa kodi. Hii ililazimu KRA kupata taarifa kutoka kwa wahusika wengine kama vile wasambazaji na waweka benki wa Paleah Stores. Katika taarifa yake ya ukweli kwa Mahakama, Paleah Stores Ltd ilisema ifuatavyo; "Kwa kukosekana kwa rekodi kamili, Mrufani na Mlalamikiwa walikubali kutumia Mbinu ya Kibenki kukokotoa mapato kwa ajili ya kodi ya shirika, mauzo ya kodi ya mazao na manunuzi ya VAT ya pembejeo."

Mbinu ya benki ilifichua kuwa Paleah Stores Limited ilikuwa na ushuru wa mapato ambao haujatangazwa na VAT ambayo ilishindwa kuthibitisha kuwa ilikuwa nyingi. "Katika kesi ya papo hapo, mrufani hajathibitisha kwa kuridhika na Mahakama kwamba tathmini ya ziada ya kodi ya mapato ya mlalamikiwa kwa miaka ya 2008 hadi 2014 ya mapato ilikuwa nyingi. Kutokana na hayo yaliyotangulia, Mahakama ina maoni yanayozingatiwa kuwa Mlalamikiwa hakukosea kisheria kwa kutoa tathmini ya ziada ya kodi ya mapato kwa mrufani…,” Mahakama ilishikilia.

Pili, VAT nchini Kenya hufanya kazi kwa msingi wa kujitathmini kila mwezi ambapo VAT ya pato hutolewa dhidi ya VAT ya pembejeo ili pale ambapo ushuru wa pato ni mkubwa kuliko ushuru wa pembejeo, dhima ya ushuru hutokea na kulipwa. Paleah Stores Limited katika taarifa yake ya ukweli ilikiri kwamba haikuweka rekodi sahihi za VAT. Kampuni haikupinga kwamba ilitoa madai yake ya VAT nje ya muda ulioruhusiwa wa kisheria. Kulingana na hesabu, dai zima la Paleah Stores Limited la VAT ya pembejeo lilikataliwa.

Tatu, kampuni ya Paleah Stores Limited ilidai hatua ya usimamizi isiyo ya haki na KRA. Mahakama iliona kuwa kampuni ilishindwa kubainisha hali halisi ya ukosefu wa haki kama inavyodaiwa. KRA ilionyesha kuwa mahitaji yote ya kiutaratibu. Mbele ya Mahakama na kwa kuzingatia ushahidi, KRA ilitimiza wajibu wake ipasavyo na haikutenda isivyo haki. "Mlalamikaji...alitarajiwa kutoa ushahidi wa kutosha wa ukosefu wa haki uliotekelezwa na Mlalamikiwa na sio tu kutupilia mbali madai ya ukosefu wa haki wa kiutaratibu," Mahakama ilishikilia. Matokeo ni kwamba Mahakama ilipata rufaa ya Paleah Stores Limited kuwa haifai na ikatupilia mbali.

Kamishna, Huduma za Sheria na Uratibu wa Bodi