Eneo la Biashara Huria la Bara la Afrika, (AfCFTA) lilianzishwa mwaka 2018 kama mojawapo ya miradi kuu ya Ajenda ya Umoja wa Afrika 2063 ikiwa na jukumu kuu la kuunda soko moja la bara la Nchi 55 Wanachama wa Umoja wa Afrika.

Biashara chini ya makubaliano ya AfCFTA ilianza kutumika tarehe 30 Mei 2019, siku 30 baada ya nchi 22 kuweka hati zao za uidhinishaji. Tarehe 1 Januari 2021, Afrika ilianza biashara rasmi chini ya Makubaliano ya Eneo Huria la Biashara la Bara la Afrika (AfCFTA). Makubaliano hayo yanahusu biashara ya bidhaa, biashara ya huduma, uwekezaji, haki miliki na sera ya ushindani pamoja na biashara ya kidijitali, ujumuishaji wa wanawake na vijana na hazina ya marekebisho.

Mkataba huo unazitaka pande za serikali:

• hatua kwa hatua kuondoa ushuru na vikwazo visivyo vya ushuru kwa biashara ya bidhaa;
• hatua kwa hatua huria biashara ya huduma;
• kushirikiana katika uwekezaji, haki miliki na sera ya ushindani;
• kushirikiana katika maeneo yote yanayohusiana na biashara;
• kushirikiana katika masuala ya forodha na utekelezaji wa hatua za kuwezesha biashara;
• kuanzisha utaratibu wa utatuzi wa migogoro inayohusu haki na wajibu wao; na
• Kuanzisha na kudumisha mfumo wa kitaasisi wa utekelezaji na usimamizi wa AfCFTA.

Yafuatayo ni malengo ya jumla na mahususi ya AfCFTA 

Madhumuni ya jumla ya makubaliano ya AfCFTA yanalenga kuunganisha biashara katika bara zima la Afrika, ambalo kwa muda mrefu limekuwa likizuiliwa na miundombinu ya kizamani ya mpaka na usafiri, na kanuni tofauti katika nchi zote. Mauzo ya ndani ya Afrika yanajumuisha 16.6% ya jumla ya mauzo ya nje mwaka 2017, ikilinganishwa na 68.1% Ulaya, 59.4% Asia, 55% Amerika kulingana na UNCTAD. 

Malengo mahususi ya AfCFTA ni:

• Kuunda soko moja, kuimarisha ushirikiano wa kiuchumi wa bara.
• Kuanzisha soko huria kupitia raundi nyingi za mazungumzo.
• Kusaidia harakati za mtaji na watu, kuwezesha uwekezaji
• Songa kuelekea kuanzishwa kwa umoja wa forodha wa bara la baadaye
• Kufikia maendeleo endelevu na shirikishi ya kijamii na kiuchumi, usawa wa kijinsia na mabadiliko ya kimuundo ndani ya nchi wanachama.
• Kuongeza ushindani wa nchi wanachama ndani ya Afrika na katika soko la kimataifa
• Kuhimiza maendeleo ya viwanda kupitia mseto na maendeleo ya mnyororo wa thamani wa kikanda, maendeleo ya kilimo na usalama wa chakula
• Tatua changamoto za uanachama mwingi na mwingiliano.

• AfCFTA itatoa soko la kimataifa la biashara huria ya bidhaa kwa SMEs na kuunda viwanda vipya na fursa za uwekezaji, na kuweka bara katika nafasi nzuri zaidi kimataifa.
• AfCFTA itapunguza mgawanyiko wa soko na kuunda soko moja litakaloruhusu nchi za Kiafrika kuwa katika nafasi nzuri ya kujadili bei, jambo ambalo litatoa nafasi nzuri zaidi kwa bara kama mshirika wa kiuchumi duniani.
• Biashara na serikali zote zitakuwa na uwezo wa kuibua vipaji mbalimbali kutoka sehemu mbalimbali za bara juu ya AfCFTA.
• Watu binafsi watakuwa na fursa kubwa zaidi ya kutafuta nafasi za ajira na elimu katika sehemu nyingine za bara.
• Makubaliano hayo yataimarisha ushindani wa uchumi wa Nchi Wanachama katika soko la kimataifa, kutatua changamoto za wanachama wengi na mwingiliano na kuharakisha michakato ya ujumuishaji wa kikanda na bara.
• Kuongeza fursa za ajira na uwekezaji
• Kuongeza maudhui ya ndani na ukuzaji wa minyororo ya thamani ya kikanda
• Kuboresha miundombinu na uunganisho
• Ushirikiano katika uundaji wa miundombinu ya pamoja ili kuwezesha biashara ndani ya nchi za Afrika, haswa MSMEs, wanawake na vijana
• Shughulikia tatizo la Uanachama Wengi

Chini ni uwakilishi wa mchoro wa muundo na upeo wa makubaliano.

ReF:

• FN: Tiba ya Taifa inayopendelewa zaidi (MFN a WTO inayofafanua/kanuni mwanzilishi/sera ya biashara inayohitaji nchi wanachama kupanua masharti yale yale ya kibiashara kwa washirika/mataifa yote ya kibiashara.
• MAA: Mipango/ Makubaliano ya Utawala wa Pamoja

KRA imetekeleza AfCFTA kupitia yafuatayo:

Wizara ya Biashara na Viwanda kwa kushirikiana na Mashirika mengine ya Serikali inaongoza utekelezaji wa AfCFTA nchini Kenya. Kenya imesafirisha shehena yake ya kwanza chini ya mkataba wa AfCFTA hadi Ghana tarehe 5 Oktoba 2022 kupitia mpango ulioongozwa na Sekretarieti ya AfCFTA. Hii ni baada ya Kutangazwa kwa Ratiba za Muda za EAC za Makubaliano ya Ushuru wa Bidhaa za Kundi A mnamo Septemba 2022.

Mamlaka ya Mapato ya Kenya kupitia Idara ya Forodha na Udhibiti wa Mipaka, C&BC. inasimamia utoaji wa uthibitisho wa upendeleo wa asili ikiwa ni pamoja na vyeti vya asili vya AfCFTA, kwa kutekeleza hatua zifuatazo:

• Ilinunua vyeti 15,000 vya asili vya AfCFTA. Shehena ya kwanza chini ya mfumo wa AfCFTA ilisafirishwa kwenda Ghana tarehe 5 Oktoba 2022. Wasafirishaji wengine ambao wamekuwa wakisafirisha bidhaa nje ya mfumo wa AfCFTA wametuma maombi ya kusafirisha bidhaa chini ya makubaliano ya AfCFTA na wanawezeshwa.
• Imeandaliwa na kuwasilishwa kwa gazeti la serikali Ratiba ya Makubaliano ya Ushuru ya Jumuiya ya Afrika Mashariki kwa AfCFTA kwa bidhaa za Kundi A (90% ya viwango vya ushuru). Makubaliano ya ushuru yalitangazwa kwenye gazeti la serikali tarehe 6 Septemba 2022.
• Maafisa wa forodha waliohamasishwa katika vituo vya mpakani (Malaba, Busia, Isebania, Namanga, Loitoktok, Taveta, Lungalunga na Moyale) kuhusu jukumu lao la kutia saini na kutoa vyeti vya asili vya AfCFTA.
• Sheria nne (4) za Sheria za Mwanzo, Madawati ya ROO yameanzishwa Loitoktok, Taveta, Lungalunga na Moyale. Maafisa wa Forodha wanaoendesha madawati ya ROO watawezesha wadau kupata taarifa kuhusu masharti ya AfCFTA miongoni mwa masuala mengine.

Zifuatazo ni taratibu za kusajiliwa kama msafirishaji wa AfCFTA 

Idara ya Forodha na Udhibiti wa Mipaka kwa sasa inapokea maombi kutoka kwa makampuni yanayotaka kusafirisha bidhaa chini ya AfCFTA. Waombaji wamesajiliwa katika afisi zozote za Rules of Origin zilizopo Nairobi, Mombasa, Nakuru, Eldoret na Kisumu, baada ya kukamilika. fomu ya usajili ambayo inaweza kupakuliwa kutoka kwa tovuti ya KRA au iliyotolewa na Kanuni za Ofisi ya Mwanzo. Viambatisho vya maombi ya usajili ni pamoja na;

• Nakala ya cheti cha usajili wa biashara
• Nakala ya cheti cha PIN ya KRA,
• Nakala ya leseni mahususi ya biashara ambapo hii inatumika (km HCD halali ya mazao ya bustani, Leseni ya Uchimbaji madini kwa bidhaa za madini).

Wasafirishaji nje wanathibitishwa ili kubaini hali asili ya bidhaa zinazokusudiwa kuuzwa nje kama ilivyoainishwa chini ya Kiambatisho cha 2 cha Itifaki ya Biashara ya Bidhaa. Wauzaji bidhaa nje wanaohitimu wamepewa nambari za Marejeleo na wanaweza kununua cheti cha asili cha AfCFTA kwa USD 3 kwa kila cheti.

Msafirishaji nje anayetaka kuuza bidhaa nje ya nchi chini ya mfumo wa AfCFTA anahitajika kujaza na kuwasilisha mara tatu cheti cha asili cha AfCFTA kilichoambatanishwa na ankara ya mauzo ya nje, ingizo la forodha na hati nyinginezo.

KRA imekuja na mipango ya kusaidia utekelezaji wa AfCFTA. Ifuatayo ni baadhi ya mipango:

• Majina ya watu wa mawasiliano kwa Kanuni za Asili pamoja na walioidhinishwa kutia saini Vyeti vya Asili vya AfCFTA viliwasilishwa kwa Sekretarieti ya AfCFTA.
• Mpango wa uhamasishaji kwa jumuiya ya wafanyabiashara na wafanyakazi wa KRA unaendelea.
• Uanzishwaji wa dawati la Kanuni za Asili katika OSBP ili kuhamasisha na kujenga ufahamu kuhusu masharti ya AfCFTA na pia kushughulikia masuala ya asili.
• Ofisi ya Mabadiliko ya Biashara ya C&BC (BTO) iko katika mchakato wa kusasisha mifumo na taratibu za Forodha ili kushughulikia AfCFTA.

Idara ya Forodha na Udhibiti wa Mipaka

Kitengo cha Uwezeshaji Biashara

Jengo la Times Tower, 12^th sakafu

AU:

Kanuni ya Ofisi ya Mwanzo

Sehemu ya Ghorofa ya Kwanza B1 

Sameer Business Park, Nairobi, Mombasa Road

email: sheriaoforigin@kra.go.ke

Simu: 0709013334/ 070901660