Mamlaka ya Ushuru ya Kenya (KRA) ilifunga mwaka wa 2020 kwa kasi kubwa baada ya kufanikiwa kupita lengo lake la ukusanyaji wa Disemba na kuweka mazingira bora ya utendakazi mwaka huu.

Licha ya changamoto za mazingira ya kiuchumi ambayo yaliendelea hadi mwisho wa mwaka, KRA ilichapisha kiwango cha utendakazi cha mapato kilichoboreshwa cha 101.3% kwa Desemba 2020. Hiki kilikuwa kiwango cha kwanza chanya na juu ya kiwango kilicholengwa tangu kuzuka kwa janga la Covid-19. Utendakazi ulioboreshwa unachangiwa na kuimarika kwa uchumi kufuatia kulegeza masharti madhubuti ya kudhibiti Covid-19 na kuimarishwa kwa juhudi za kufuata na KRA katika mwezi wa Desemba. Mamlaka ya Mapato ya Kenya ilikusanya Ksh. 166 bilioni dhidi ya lengo la Ksh. bilioni 164 ikiwakilisha ukuaji wa asilimia 3.5 katika kipindi kama hicho mwaka jana.

Kwa mwezi unaoangaziwa, Idara ya Forodha na Udhibiti wa Mipaka (C&BC) ilirekodi ukusanyaji wa mapato ya juu zaidi kuwahi kutokea katika historia ya KRA kwa kukusanya Kshs 60.777 bilioni kuonyesha ukuaji wa 40.9% na kusajili ziada ya mapato ya Kshs 12.191 bilioni. Hii ilisababisha nyongeza ya mapato ya Forodha ya Kshs 3.788 bilioni mwishoni mwa Desemba 2020 ikilinganishwa na nakisi ya Kshs 8.402 bilioni kufikia mwisho wa Novemba 2020.

Wastani wa mapato ya kila siku kavu yaliongezeka polepole hadi Kshs 1.744 milioni mnamo Desemba 2020, wastani wa juu zaidi wa kila siku wa ukusanyaji wa Mapato ya Forodha. Misamaha na msamaha katika Forodha ulipungua kwa 39.3%, na kuathiri vyema wigo wa mapato kwa Ksh 3.344 bilioni ambayo inaendana na juhudi za Serikali kushughulikia ukuaji wa msamaha na misamaha ambayo imedhoofisha uhamasishaji wa mapato kwa miaka mingi.

Idara ya Ushuru wa Ndani pia ilisajili kiwango cha juu zaidi cha ukusanyaji cha 91.1% tangu kuanza kwa janga la covid-19. Katika mwezi unaoangaziwa, kodi ya Lipa Unapolipwa (PAYE) ilirekodi utendakazi bora zaidi wa 99.8% huku Ushuru wa Zuio ukivuka lengo kwa Kshs 725 milioni kuonyesha matarajio chanya ya kufufua uchumi.

Ushuru wa Shirika ulirekodi kiwango cha utendakazi cha 93.5% dhidi ya lengo. Utendaji uliathiriwa vibaya na kupungua kwa malipo ya malipo ya awamu kutoka kwa benki kwa 25.3% (kutoka Ksh 13.140 bilioni mnamo Desemba 2019 hadi Ksh 9.810 bilioni mnamo Desemba 2020).

Ushuru wa Ongezeko la Thamani (VAT) unaotumwa na mapato ya ndani ulipungua kwa 19.9% ​​huku ununuzi ukiongezeka kwa kasi zaidi (ukuaji wa 8.9%) kuliko mauzo (ukuaji wa 1.4%), na hivyo kupunguza utabiri wa VAT wa mwezi huo. Kupungua huku kunatarajiwa kurudi nyuma huku biashara zikibadilisha hisa hadi mauzo na zaidi kutoka kwa ubadilishaji wa kiwango hadi 16% kuanzia tarehe 1 Januari 2021.

Mwaka jana, utendakazi wa KRA uliathiriwa na ukuaji wa uchumi uliodorora; imechangiwa na janga la coronavirus ambalo liliathiri uchumi. Wakati wa janga hili, serikali ilianzisha safu ya hatua za kifedha ili kuwaokoa watu binafsi na mashirika ya biashara dhidi ya athari za janga la Covid-19. Haya yalijumuisha lakini hayakuishia kwa: kupunguza kiwango cha VAT kutoka 16% hadi 14%; kupunguza kiwango cha juu cha ukingo cha PAYE kutoka 30% hadi 25%; 100% ya msamaha wa ushuru kwa watu wanaopata chini ya Kshs. 24,000 kwa mwezi; kupunguza kiwango cha Ushuru wa Shirika hadi 25% kutoka 30%, miongoni mwa zingine. Marekebisho ya viwango hivi vya ushuru yalimaanisha kupunguzwa kwa mapato ambayo KRA inakusanya.

Kwa sababu ya hatua za kudhibiti na za kupunguza zilizowekwa ili kuzuia kuenea kwa Covid-19, uchumi ulibaki kuwa wa huzuni na kusababisha kupungua kwa Pato la Taifa kwa asilimia 5.7 katika robo ya pili ya 2020 ikilinganishwa na ukuaji wa asilimia 4.9 katika robo ya kwanza. wa 2020. Kwa kuzingatia athari za Covid-19, uchumi unakadiriwa kukua kwa takriban asilimia 2.6 mnamo 2020, chini sana kuliko asilimia 5.4 iliyorekodiwa mnamo 2019.

Kwa kuangalia mbele na kwa utekelezaji unaoendelea wa Mkakati wa Kufufua Uchumi wa Baada ya Covid-19 2020-2022, utendaji wa mapato unatarajiwa kuharakisha ndani ya viwango vya utabiri. KRA pia imeimarisha juhudi za utekelezaji kwa kuendesha utekelezwaji wa hatua mpya za ushuru ikijumuisha ushuru wa huduma ya kidijitali, ushuru mbadala wa kima cha chini, mpango wa ufichuzi wa hiari unaolenga kuondoa riba na adhabu kwa walipa kodi wanaofichua na kulipa ushuru ambao huenda haujatangazwa na kulipwa. kwa miaka 5 iliyopita. KRA inazidi kuzidisha utumizi wa mtandao thabiti wa kijasusi ili kuzuia ukwepaji wa ushuru na matumizi ya teknolojia kusaidia ukusanyaji wa ushuru. Pia tunatekeleza mfumo wa kuripoti bila kutambulisha mtu kwenye wavuti ili kuwezesha umma kuripoti ukwepaji wa ushuru huku kukiwa hakuna jina.

Serikali pia inachunguza kutumwa kwa Mahakama ya Rufaa ya Ushuru (TAT) kwa muda wote ili kuharakisha utatuzi wa migogoro ya kodi ambayo kwa sasa inashikilia zaidi ya Ksh. bilioni 200.

Hatua hizi zitasaidia kuimarishwa kwa ukusanyaji wa mapato na kuunga mkono ufadhili unaohitajika na Serikali. Bodi ya KRA, Menejimenti na Wafanyakazi inawashukuru walipakodi wote kwa ujasiri wao licha ya nyakati ngumu za kiuchumi na changamoto zinazoletwa hasa na athari za janga la Covid19. Tunatazamia ushirikiano wenu unaoendelea kutuwezesha kukusanya rasilimali za ndani kwa ajili ya maendeleo ya taifa letu.

Tulipe Ushuru, Tujitegemee!

Bw Githii Mburu

Kamishna Jenerali