Ushuru ni malipo ya lazima ya kifedha au aina nyingine ya ushuru inayotozwa kwa mlipa kodi (mapato ya mfanyakazi, faida ya biashara n.k) na serikali ili kufadhili matumizi mbalimbali ya umma. Ushuru unajumuisha ushuru wa moja kwa moja au usio wa moja kwa moja na hulipwa kwa pesa au kama sawa na kazi yake. Ushuru wa kwanza unaojulikana ulifanyika katika Misri ya Kale karibu 3000-2800 BC. Kutokana na historia hii, ushuru unastahili kuwa mojawapo ya taaluma kongwe zaidi katika historia ya wanadamu. Hii inaonyesha kwamba imekuwa kipengele kisichoweza kutenganishwa katika maisha ya wanadamu.

Nchini Kenya, ushuru umekuwa na jukumu kubwa katika kufafanua maendeleo ya kitaifa na kusababisha maendeleo thabiti zaidi ya kiuchumi. Kwa usimamizi mzuri wa ushuru, lazima kuwe na wakala ambao umejitolea kikamilifu kwa kozi hiyo. Katika nchi yetu, mamlaka yapo kwa Mamlaka ya Ushuru ya Kenya (KRA).

Orodha ya manufaa ya mapato yanayokusanywa kutoka kwa ushuru, katika nchi yoyote huru, haiwezi kuisha kwa kikao kimoja. Manufaa ni mengi sana hivi kwamba wakati mwingine tunasahau au tunachukulia kawaida baadhi ya vistawishi vinavyofadhiliwa kupitia pesa za walipa kodi. Janga hili limeonyesha kuwa utoaji wa huduma za afya ni na unapaswa kuwa miongoni mwa orodha ya juu ya huduma zinazofadhiliwa na mapato yanayokusanywa kupitia malipo ya kodi. Hii ni pamoja na malipo ya watoa huduma za afya na ununuzi wa dawa, miongoni mwa vipengele vingine vinavyounda sekta hii.

Ufadhili wa miradi mizuri ya miundombinu kama vile barabara, madaraja, hospitali, huduma za usalama na shule tunazoziona unategemea sana mapato yanayokusanywa kwa njia ya kodi. Shukrani kwa walipa kodi wazalendo na wanaotii sheria ambao hutuma kodi zao, elimu ya msingi sasa ni bure nchini Kenya. Utoaji wa bidhaa na huduma hizi za umma bado ni muhimu hata katikati ya janga la COVID-19. Hii inaashiria hali muhimu ya shughuli za KRA hata kwa shida inayoendelea.

Zaidi ya hayo, huduma kama vile afya zinaweza kukumbwa na matatizo na hivyo kuhitaji rasilimali za ziada ambazo Serikali itahitajika kutoa. Kufikia hili, KRA inahitaji kuendelea kukusanya mapato kupitia ukusanyaji wa ushuru ili kuhakikisha kuwa Serikali ina rasilimali za kutosha ili kudhibiti mzozo uliopo.

Na Joyce Ogada

Elimu ya Ushuru, Mamlaka ya Mapato ya Kenya.