Miongoni mwa mafanikio muhimu ya Mpango wa 7 wa Mamlaka ya Mapato ya Kenya ni kuongezeka kwa uzingatiaji wa ushuru na forodha kupitia utekelezaji wa michakato iliyorahisishwa ya ulipaji kodi pamoja na hatua madhubuti na za usimamizi wa ushuru. Hatua zilizo hapo juu, miongoni mwa zingine, zimesababisha kuongezeka kwa viwango vya kuridhika kwa wateja kwa walipakodi wa ndani na nje ya nchi. 

Makala haya yanaangazia watu wanaopata mapato kutoka kwa vyanzo vya kigeni wanaotozwa ushuru nchini Kenya kwa madhumuni ya kuwaelekeza, kwa nia ya kuhakikisha kwamba wanafuata sheria za ushuru nchini Kenya.  

Kenya inaendesha mfumo wa ushuru unaotegemea chanzo, kumaanisha kuwa mapato yatatozwa ushuru nchini Kenya iwapo yatapatikana ndani au kutoka Kenya. Kwa hivyo mapato ya kigeni ni mapato yanayopatikana nje ya Kenya na mkazi wa mtu na yanayotozwa ushuru
nchini Kenya.

Nchini Kenya, wakaazi hutozwa ushuru kwa mapato yao ya kimataifa. Mfano ni mapato ya ajira yanayopatikana nje ya Kenya na mkaazi, ambayo yanahitajika kutangazwa kwa ushuru nchini Kenya. Hali nyingine ni mapato ya biashara inayofanywa kwa sehemu nchini Kenya na kwa sehemu nje ya Kenya. Katika hali hizi mbili, mtu anahitajika kutangaza mapato yanayopatikana nje ya Kenya pamoja na mapato yoyote yanayopatikana nchini Kenya na kuwasilisha marejesho yake kupitia iTax, mnamo au kabla ya mwisho wa mwezi wa 6 kufuatia mwisho wa kipindi cha uhasibu. Raia wa Kenya ambao wanatozwa ushuru nchini Kenya wana haki ya kuondolewa kwa ushuru unaolipwa kwa mapato ya ajira yanayokusanywa katika nchi ya kigeni dhidi ya ushuru unaolipwa nchini Kenya kwa mapato sawa.

Pale ambapo kuna Makubaliano ya Ushuru Mbili (DTA) kati ya Kenya na nchi nyingine, utoaji wa DTA utatumika. DTAs ni makubaliano kati ya maeneo mawili ya mamlaka ya kodi, ambayo hutoa haki za ushuru kwa mapato yanayopatikana na wakaazi au biashara za jimbo moja zinazofanya kazi katika mojawapo ya maeneo hayo mawili ya mamlaka. DTAs ziliweka masharti na sheria za jinsi mapato au faida ya miamala ya kuvuka mipaka inapaswa kushughulikiwa na nchi hizo mbili, kwa lengo la kuepusha kutozwa ushuru mara mbili. Pale ambapo hakuna DTA, mapato yanayopatikana katika eneo moja la mamlaka na mtu ambaye ni mkazi wa eneo la mamlaka nyingine yanaweza kutozwa ushuru mara mbili katika eneo la mamlaka lingine.

Uwasilishaji wa marejesho ya kodi na malipo ya kodi inayodaiwa hufanywa kupitia tovuti ya iTax, ambayo inaweza kufikiwa na walipa kodi kote ulimwenguni. Ili kuingia, mlipakodi lazima awe na Nambari ya Kitambulisho cha Kibinafsi (PIN) na nenosiri. Shughuli nyingi zimewezeshwa huduma za kibinafsi, ambazo hutoa urahisi na wakati kwa walipa kodi wakati wa kufanya shughuli kupitia mfumo.

Ufahamu zaidi juu ya ushuru wa mapato ya kigeni unaweza kupatikana kupitia kiunga kifuatacho: https://www.kra.go.ke/en/helping-tax-payers/faqs/taxation-of-foreign-income

Cynthiah Kerubo Oigara

Elimu ya Ushuru ya KRA.